डाळिंब तेलकट डाग रोग (तेल्या)

डाळिंबावरील विविध समस्येपैकी तेलकट डाग रोग (तेल्या) ही एक मोठी समस्या आहे. महाराष्ट्रात या रोगाचा प्रसार रोगग्रस्त कलमामुळे झालेला असून, या रोगाच्या प्रभावी नियंत्रणासाठी एकात्मिक रोग नियंत्रण पद्धतीचा अवलंब करणे गरजेचे आहे.

रोगास अनुकूल बाबी :
✓ बागेत किंवा बागेशेजरी तेलकट डाग रोगाचे अवशेष असणे, तसेच तणांची मोठ्या प्रमाणावर वाढ असणे.
✓ झाडांची गर्दी तसेच सूर्यप्रकाशाचा व खेळत्या हवेचा अभाव असणे.
✓ ढगाळ  पावसाळी हवामान, वादळी पाऊस आणि वातावरणात आद्रता जास्त असणे.
✓ रोगग्रस्त बागेतील गुटी कलमांचा वापर.
✓ रोगग्रस्त बागेत वापरलेल्या हत्यारांचा छाटनिसाठी वापर करणे.

शेतात रोपांचे एक वर्षापर्यंत करायचे व्यवस्थापन
✓ रोप कॅल्शियम हायड्रोक्लोराईड ने (100 ग्रॅम/खड्डा) निर्जंतुक केलेल्या खड्यात लावावे.
✓ रोपांची लागवड कमीत कमी 4.5×3.0 मीटर अंतरावर करावी आणि प्रत्येक ठिकाणी तीन खोड ठेवावीत.
✓ स्वच्छता मोहीम काळजीपूर्वक राबवावी. खाली जमिनीवर पडलेली पाने गोळा करून नष्ट करावीत.
✓ बहार धरताना जमिनीवरील रोगट जिवाणूंची संख्या कमी करण्यासाठी 150 ग्रॅम/5 - 6 ग्रॅम पाण्यात मिसळून (झाडाच्या वयानुसार) झाडांची भिजवण करावी किंवा झाडाखाली 4% तम्रयुक्त भुकटी हेक्टरी 20 किलो धुरळावी.
✓ झाडाच्या फांद्या प्रादुर्भाव झालेल्या भागापासून 2 इंच खालून छाटाव्यात.
✓ छाटनी करताना कात्री प्रत्येकवेळी 1% डेटोलच्या द्रावणात निर्जंतुक करून घ्यावी.
✓ छाटनी झाल्यानंतर लगेच कापलेल्या भागावर बॉर्डो पेस्ट लावावी.(10%)

डाळिंबावरील तेलकट डाग रोगाचा प्रादुर्भाव झालेल्या बागांच्या पून्नरजिवनासाठी व तेलकट डाग रोगाच्या नियंत्रणासाठी वेळापत्रक
✓ फळे काढणी पावसाळ्यात झाली असेल तर ब्रोमोमॉल 500 पिपिम फवारावे.(ब्रोमोमॉल 50 ग्रॅम प्रति 100 ली. पाणी)
✓ संपूर्ण फळे काढणी झाली असेल तर बागेला तीन महिने विश्रांती द्यावी.
✓ बहार घेण्यापूर्वी संपूर्ण पानगळ करून घ्यावी. (इथरेल 1 ते 2 मिली/लिटर पाणी) रोगट फांद्यांची छाटणी करावी.
✓ खाली पडलेली संपूर्ण पाने छाटलेले रोगट भाग गोळा करून जाळून टाकावेत.
✓ झाडांच्या खोडांना निमऑइलचा मुलामा द्यावा.
✓ पानगळ आणि छाटणीनंतर कॅप्टन 0.5% फवारावे.
✓ नवीन पालवी फुटल्याननंतर कॅप्टन (0.25%) ची फवारणी करावी. पानावर आणि फळावर रोगाचा प्रादुर्भाव दिसत असेल तर फवारणी चालू ठेवावी आणि रोग नसेल तर 30 दिवसांच्या अंतराने फवारणी करावी.
✓ सदर औषधांची फवारणी फळ काढणीच्या 30 दिवस पूर्वी बंद करावी.पावसाळी हंगामात ही फवारणी फळ काढणीच्या 20 दिवस पूर्वी बंद करावी.

रोपवाटीका तयार करताना करावयाचे व्यवस्थापन

✓ गुटी कलमासाठी तेलकट डाग निरोगी भागातील निरोगी मातृवृक्षाची निवड करावी
✓ तेलकट डाग रोगाच्या प्रादुर्भावासाठी झाडांचे व रोपांचे परीक्षण करू घ्यावे.
✓ रोप तयार करण्यात येणारी माती सूर्यकिरणांनी निर्जंतुक करून घ्यावी. सूर्यकिरणांनी निर्जंतुक करण्यासाठी 2 - 4 लागतात.तसेच पाण्याच्या वाफेने किंवा रासायनिक पदार्थांचा उपयोग करता येतो.
✓ कलमे तयार करण्यासाठी लागणाऱ्या माध्यमात जैविक घटकांचा वापर करावा त्यासाठी ट्रायकोडर्मा व्हिरीडी / हर्जियानम एक किलो + सुडोमोनास फ्लुरोसन्स (10 सी फ यू/ग्रॅम) एक किलो + निंबोळी पेंड 5 किलो, व्हर्मिकल्चर 200 ग्रॅम प्रति 100 किलो मातीत एकत्रितपणे किंवा वेगवेगळे मिसळावे.
✓ झाडावर गुट्या बांधताना काडीवर शेवाळ ( ग्रीन स्पॅगनम मॉस) पूर्णपणे बांधावे. तसेच काडीच्या कापलेल्या भागावर सुडोमोनास फ्लुरोसन्स (10 सी फ यू/ग्रॅम) आणि आई बी ए (1500 पिपिएम) लावावे. झाडावरून कलमे  काढल्यानंतर कापलेल्या भागावर बोर्डो पेस्ट (10%) लावावी.
✓ कलमे तयार करण्यासाठी लागणाऱ्या माध्यमात माती आणि चांगले कुजलेले शेणखत सम प्रमाणात वापरावे. या माध्यमात जैविक घटक मिसळावे व आठ दिवसांनंतर कलमे तयार करण्यासाठी वापरावे.
✓ कलमे तयार करण्यासाठी 4 इंच × 6 इंच आकाराची 250 गेजची काळी पोलिथिन पिशवी वापरावी.
✓ पिशवी भरल्यानंतर चांगल्या वाढीसाठी 50 शेडनेटमधे पिशवी ठेवावी.
✓ अशा 10 पिशव्या एका ओळीत ठेवाव्यात (1 मीटर) व त्याची लांबी गरजेनुसार ठेवावी. रोपवाटिकेत कलमे ठेवल्यानंतर 15 दिवसांच्या अंतराने क्लोरोथॅलोनिल (0.25%) या बुरशीनाशकाची फवारणी करावी. रोपांना गरजेनुसार पाणी द्यावे.
✓ कलमे पिशवीत भरल्यानंतर कमीत कमी 4 महिन्यानंतर लागवडीसाठी वापरावीत.